10 soruda öyküde önemli kavramlar


1.Öyküde zaman ve mekân neden önemlidir?

Çünkü Kant’ın dediği gibi insan zaman ve mekânla algılar. Bir hikaye anlatırken ilk hedef, bunun zamanını vermektir. Zaman, hikayeyi bir yere tutturur ve buradan başlayarak takip eden olaylar zinciri açıklanır.

Mekan ise olayın geçtiği yer veya ortamdır. Bir ülke, ada, deniz, bir oda, işyeri, bar, kafe, tren, bir ağacın tepesi, bir yıldız gibi geniş bir yelpaze söz konusu olabilir.

2.Öyküde hangi önemli soruların cevap bulması gerekir?

Burada 3N, 1K kuralı geçerlidir. Mantıksal düzende okuyucu aklındaki dört soruya cevap arar: Kim?, Ne?, Ne zaman?, Nerede?

3.Kahraman kimdir?

Her öyküde konuyu ilerletecek, karşısındakilere rağmen bir amaca ulaşmaya çalışacak  kahraman veya kahramanlara ihtiyaç vardır. Bu bir insan, hayvan, varlık, yaratık veya hikayedeki bir şeydir. Yazarlar konu temelinde hikayeyi bir çizgi boyunca hareket ettirir. Yazar karakterler üzerinden eylemleri gerçekleştirir ve diyaloglar oluşturur.  


4.Çatışma ve çözülme nedir?

Kahramanın bir amacı vardır. Kurt Vonnegut’un dediği gibi kahraman bir bardak su olsa dahi bir şey ister. Fakat onun isteğine muhalefet eden bir şey veya kimse vardır. Böylece bir çatışma oluşur. Bu çatışma doruk noktasına varır ve bir noktadan itibaren çözülmeye başlar.

5.Hikayenin konusu nedir?

Konu hikayeyi oluşturan olaylardır. İlk olarak, konu önemli karakterlere ve hikayedeki rollerine dikkat çeker. Hikayeyi etkilemek için karakterleri motive eder ve olayları düzenli bir şekilde birleştirir. Konu okuyucuyu hikayenin ortasına çekerek okumaya devam etme arzusu yaratır ve daha sonra ne olacağını sordurur.

6.Kurgu nedir?

Yazarın anlatımına göre olayların sıralanışıdır. Yazar sondan, baştan ya da istediği yerden anlatmaya başlayabilir. Okuyucunun kafasına takılan soruların sona doğru etkileyici bir şekilde aydınlanmasını sağlayan bir işlev görür kurgu.

7.Matematik ya da orantı ne ifade eder?

Estetik ve orantı kavramları ilişkilidir. Güzel bir nesneyi veya şeyi oluşturan unsurların kendi içindeki orantısı ve böylece oluşturdukları bütünün onları oluşturanlardan daha büyük ve anlamlı hale gelmesi söz konusudur. Her unsurun bütüne dengeli ve orantılı katkısı esastır.

8.Nedensellik nedir?

Bir hikâyede kapalı, kuralları belli bir dünya veya ortam vardır. Bu dünyada nedensellik söz konusudur. Bir şeyin nedeni başka bir şeydir. Ancak nedenler ve sonuçları da öngörülebilir olmalıdır.

9.Üslup nedir?

Türkçe sözlükte bu kavram hakkında şu  şekilde açıklama yapılmış: Sanatçının görüş, duyuş, anlayış ve anlatıştaki özelliği veya bir türün, bir çağın kendine özgü anlatış biçimi, biçem, tarz, stil.

Yazar için önemli olan öykü boyunca bu ton ve tarz tutarlılığını sürdürmesidir. Tarz günlük hayattaki anlatım tarzından ayrışmak durumundadır.

10. Estetik neden basitliği ve sadeliği barındırır?

Bir şey öyle basit ve sadedir ki herkes bunu anlar ve bunda hemfikirdir. Zaten öyküde esas olan şiirdeki gibi azla çoğu anlatmaktır. Yunus’un, Karacaoğlan’ın dili o kadar sadedir ki herkese ulaşır. 

Yorumlar